Tüm elektrik motorları gibi DC motorlara da uzun bir çalışma ömrü için belirli periyotlarda bakım yapılmalıdır. Belki de en çok bakıma ihtiyaç olan motorlar DC motorlardır. Çünkü DC motorlarda bulunan fırça – kollektör sistemi sıkça kontrol edilmeli ve her hangi bir problem varsa önceden tespit edilmelidir. Aksi durumda motorda tamir edilemez sorunlar ortaya çıkabilir. Kollektör ve fırça kavramlarını daha önceki DC Motorlarda Fırça ve Kollektör başlıklı yazımızda açıklamıştık. Bilgi edinmek isteyenler bu yazıya bakabilirler.

DC Motorların her bakımında mutlaka kontrol edilmesi gereken karbon fırçalar ve kollektörlerdir. Fırça ve kollektörlerin durumlarına göre gerekli önlemler alınmalı, değiştirilmesi gereken parçalar varsa değiştirilimelidir.

Karbon fırçalar kollektörün üzerine oturarak elektrik akımını armatür sargılarına iletilmesini sağlarlar. Motorun yüküne, fırçanın karakteristiğine göre kollektör üzerinde ince bir film tabaka oluşur. Kollektörün üzerine tam oturan karbon fırçalar nedeniyle oluşan bu çok ince tabaka genellikle karbonoksittir. Bu tabakanın rengi bize motor hakkında bilgi verir. Aşağıda üç farklı kollektörü inceleyelim.

Eğer motorunuzun kollektörleri yukarıdaki şekildeki gibiyse kollektörde her hangi bir sorun yok demektir.

1 nolu kollektörde hafif bir film tabakası oluşmuş, yük ve nemin az olduğu işletimde bir kollektör.

2 nolu kollektörde orta derecede bir film tabakası oluşmuş ve maksimum fırça ve kollektör ömrü için ideal bir durum.

3 nolu kollektörde ise diğerlerine göre daha kalın bir film tabakası oluşmuş, kahverengi tonlarında olmayan renkler daha yüksek sürtünme ve dirence neden olabilecek durumu bildirir.

Bu üç sorunsuz kollektörü inceledikten sonra şimdi de problemli kollektör görüntülerini inceleyelim.

Eğer motorunuzun kollektörü yukarıdaki resimlerdeki gibiyse kollektörünüzde problem var demektir.

1 nolu kollektörde ince çizikler vardır ve bu çizikler fırça yüzeyinde sıkışmış metal parçacıklardan veya kir birikintilerinden kaynaklanabilir. Fırçaların yaylarının yeterince sıkı olduğundan emin olun.

2 nolu kollektörde ise 1 nolu kollektördeki problemin daha da ilerlemiş durumu görülmektedir. Çizikler vida dişi gibi daha derindir. Bu problemden kaçınmak için fırça yaylarının yeterince sıkı olduğundan emin olun.

3 nolu kollektörde fırçaların bastığı yerde belirgin aşınmalar vardır. Bu aşınmanın nedeni zayıf elektriksel temastan dolayı oluşan arktır. Fırça yayalarının sertleştirilmesiyle elektriksel temas sağlamlaştırılarak tekrarlanmasının önüne geçilebilir.

4 nolu kollektörde hafif kırılmalar vardır. Kollektör yüzeyi ısınmadan dolayı yumuşayabilir böylece titreşim ve aşındırıcı maddeler kollektörü bu duruma getirebilir. Fırça yaylarının sertleştirilmesi kollektörün ısınmasının önüne geçebilir.

5 nolu kollektörde kenarlarda hafif yanmalar vardır. Bu durumun nedeni zayıf kollektör, normal olmayan fırça üzerindeki gerilim düşümleri olabilir.

6 nolu kollektörde farklı sargı kutuplarının renklerinin koyulaştığı görülmektedir. Bu durum armatür sargılarının hatalı olmasından kaynaklanır.